شرکت روس اتم روز پنج‌شنبه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد، به دلیل موضوع
غنی‌سازی اورانیوم در فردو پروژه تبدیل کاربری این تاسیسات را در حال حاضر
متوقف کرده است.
در اطلاعیه روس اتم آمده است: غنی‌سازی اورانیوم و تولید ایزوتوپ‌های
پایدار نمی‌تواند در یک مکان یکسان انجام شود. از این رو، اجرای پروژه
مربوطه در حال حاضر از نظر فنی غیر ممکن است.
این اطلاعیه تصریح کرده است: از سرگیری این پروژه نیازمند این است که
فعالیت دو آبشاری که در آنها غنی‌سازی اورانیوم انجام می گیرد، متوقف و
برچیده شوند و به علاوه محیط و تجهیزات اطراف آنها به طور کامل پاکسازی
شود.
جمهوری اسلامی ایران 14 آبان در راستای اجرای تصمیم خود برای کاهش
تعهدات برجامی‌اش، تزریق گاز هگزافلوراید اورانیوم به سانتریفیوژهای فعال
در فردو را آغاز کرد.
شرکت روس اتم در حالی مدعی است که توقف پروژه همکاری‌اش در زمینه
رادیوایزوتوپ‌ها به دلیل آغاز غنی‌سازی در فردو انجام شده است که این شرکت
در چهار سال گذشته عملا هیچ اقدام رو به جلو و قابل توجهی انجام نداده است و
عملا این پروژه مشمول زمان و تاخیر شده است. بسیاری بر این تصور بودند
پروژه سنگین و پرهزینه و دردسر بازطراحی راکتور اراک با چینی‌ها با توجه به
سنگ‌اندازی‌های آمریکا و کشورهای اروپایی کند پیش رود و با مشکل مواجه شود
اما بر خلاف تصور و به گفته مقامات ایرانی و چینی روند پیشرفت در این
پروژه به مراتب بیشتر و بهتر از پروژه رادیوایزوتوپ‌هاست که روس‌ها مسئول
آن هستند.
شرکت روس اتم در یک بخش از اطلاعیه خود عنوان کرده که تولید ایزوتوپ
پایدار و غنی‌سازی اورانیوم در یک مکان و در کنار هم امکان ندارد و در بخش
دیگر نه تنها خواستار توقف فعالیت غنی‌سازی در این سایت می‌شود که حتی
دستور برچیدن سانتریفیوژها را هم صادر می‌کند!
این اقدام غیرمنتظره روسیه در توقف پروژه ایزوتوپ‌های پایدار در حالی
است که مقامات روسیه بعد از آغاز غنی‌سازی در سایت فردو و در ادامه لغو
معافیت تحریمی آمریکا از این پروژه، ضمن حمایت از اقدام ایران در گام چهارم
تاکید کردند که اقدام آمریکا در لغو معافیت تاثیری در روند کار نخواهد
داشت.
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای روسیه پس
از اعلام گام چهارم ایران و آغاز گازدهی به سانتریفیوژها در فردو، گام جدید
ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای را منطقی دانست و گفت: ما گام جدید طرف
ایرانی برای کاهش تعهدات داوطلبانه این کشور را پیامد منطقی رکود در حل
مسائل معلوم در رابطه با پایداری برجام و تامین نتایج اقتصادی اجرای این
معامله می‌دانیم که ایران امیدوار به آن بود.
به گفته وی، تصمیم ایران برای راه‌اندازی سانتریفیوژ جدید در سایت فردو،
کارهای مشترک برای تغییر کاربری این مرکز هسته‌ای را شامل نمی‌شود و طرح
روسیه برای تغییر کاربری مرکز غنی‌سازی در فردو دچار هیچ تغییری نشده است و
امیدوار است که همکاری عملی با طرف ایرانی ادامه یابد.
شاید به لحاظ فنی قطع این همکاری توجیه داشته باشد اما مقامات روسیه
برخلاف آنچه امروز آن را "غیرقابل" انجام در فردو می‌خوانند، پیش از این
اعلام کرده بودند که غنی‌سازی در فردو تغییری در روند همکاری ما با ایران
در پروژه مشترک ایجاد نمی‌کند. از این رو برای افکار عمومی مشخص نیست چه
اتفاقی در این فاصله زمانی روی داده است که روس‌ها به یک‌باره نظرشان
درباره همکاری هسته‌ای با ایران در فردو را تغییر دادند.
تجربه همکاری با روس‌ها در بازسازی راکتور قدرت 1000 مگاواتی بوشهر برای
افکار عمومی ایران چراغ راهی روشن است. ساخت و بازسازی واحد اول نیروگاه
بوشهر حدود 16 سال به طول انجامید و عملا در این مدت روس‌ها با توجیه مسایل
مالی و فنی و در واقع به دلایل سیاسی تکمیل این پروژه را به تاخیر
انداختند؛ شاید روس‌ها احتمال از هم پاشیدن برجام به طور کامل را می‌دهند و
دوباره "بوی کباب" شنیده‌اند.
پروژه کوچک تولید ایزوتوپ‌های پایدار در مقایسه با ساخت دو واحد
نیروگاهی با وجود همکاری همه‌جانبه ایران در چهار سال گذشته و نبود مشکل
مالی و فنی هیچ پیشرفت قابل توجهی نداشته است و در گزارش‌های پیاپی آژانس
تنها جمله‌ای که درباره آن دائم تکرار شده این است سانتریفیوژهایی که به
منظور تولید ایزوتوپ پایدار در نظر گرفته شده‌اند "بدون تغییر" باقی
مانده‌اند.
در چهار سال گذشته بعد از اجرایی شدن برجام، در بازدیدهایی که خبرنگار
ایسنا از سایت فردو داشته است، تنها یک تک سانتریفیوژ را در مکانی کاملا
جدا از سالن اصلی سانتریفیوژها مشاهده کرده است که بنا به گفته مسئولان
سایت فردو به منظور تولید ایزوتوپ‌های پایدار نصب و در حال فعالیت است، اما
از سرنوشت و روند تحول دو زنجیره‌ای که در سال‌های گذشته در گزارش‌های
آژانس بر آن تاکید شده برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار قرار داده شده، هیچ
خبری نبوده و نیست.
در آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آبان سال جاری آمده است:
"یک سانتریفیوژ 1-IR در یک موقعیت جداگانه نصب شده بود، به منظور انجام
"تحقیق مقدماتی و فعالیتهای تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ایزوتوپ‌های
پایدار". ایران در بازه زمانی گزارش هیچ گونه غنی‌سازی یا فعالیتهای تحقیق
و توسعه مرتبط در این کارحانه انجام نداده و هیچ گونه مواد هسته‌ای در
کارخانه وجود نداشته است."
در ادامه آژانس اعلام کرد: "دو آبشاری که در حال انجام اصلاحات به منظور
تولید ایزوتوپ‌های پایدار بودند، بدون تغییر باقی مانده‌اند."
از این رو این سوالات مطرح می‌شود که آیا روس‌ها "روغن ریخته را نذر
امام زاده می‌کنند؟" و این‌که اقدام روس اتم در توقف پروژه فوق، تحت الشعاع
تحریم‌های آمریکا و همراهی با این اقدام و در راستای اهداف بلندمدت سیاسی
و بین‌المللی است؟ آیا روس‌ها به خاطر منفعتی بزرگ‌تر از این پروژه پا پس
کشیده‌اند؟ خروج روس‌ها از این پروژه به معنی خروج از برجام است؟
طرح موضوع توقف همکاری روسیه در فردو به دلیل شروع غنی‌سازی، موضوع
"بهبود یا تغییر زیرساخت‌ها در تاسیسات فردو" برای اطمینان حاصل کردن از
این‌که این تاسیسات دیگر برای فعالیت غنی‌سازی اورانیوم مورد استفاده قرار
نمی‌گیرد" را بهتر مورد فهم قرار می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین اهداف کشورهای 1+5 در مذاکرات هسته‌ای این بود که سایت
فردو را به طور کلی تعطیل کنند اما با اصرار و مقاومت ایران این هدف محقق
نشد. با این حال تغییر کاربری این سایت در دستور کار و موافقت ایران قرار
گرفت.
طبیعی است با شروع فعالیت غنی‌سازی در فردو هدف فوق دیگر محقق نشود از این
رو توقف فعالیت به خاطر مسایل "فنی" از این منظر قابل فهم است که اساسا
وقتی قرار است سالن اصلی فردو برای سانتریفیوژهای با قابلیت تولید ایزوتوپ
پایدار در نظر گرفته شود انجام غنی‌سازی مانع این اقدام است و باید گفت
اهداف و اصول این پروژه با غنی سازی در فردو به طور کلی بی‌معنا شده است.
اگر روس‌ها به دنبال اجرای این پروژه به هر نحوی بودند می‌توانستند در
بیانیه خود از ایران بخواهند محل دیگری را برای اجرای این پروژه در نظر
بگیرد اما چون قرار است سایت فردو (زیرزمین) با این پروژه تغییر کاربری
دهد، طرح این پیشنهاد توجیهی ندارد. شاید بتوان گفت روسیه با این اقدام،
اولین گام رسمی خود را برای خروج از برجام و در واکنش به اقدامات ایران در
راستای کاهش تعهدات برجامی‌اش برداشته است.
به گزارش ایسنا، بعد از آنکه آمریکا یک جانبه از برجام خارج شد با رایزنی و
مذاکرات کشورهای 1+4 به ویژه سه کشور اروپایی تلاش شد تا چند پروژه
هسته‌ای در همکاری با کشورهای برجامی حفظ شود که این پنج پروژه عبارتند از:
-بازسازی رآکتور اراک به منظور "جلوگیری از تبدیل شدن به نیروگاه تولید پلوتونیوم تسلیحاتی".
-بهبود زیرساخت‌ها در تاسیسات فردو برای اطمینان حاصل کردن از این که
این تاسیسات دیگر برای فعالیت غنی‌سازی اورانیوم مورد استفاده قرار
نمی‌گیرد.
-فعالیت در واحد موجود نیروگاه اتمی بوشهر برای اطمینان حاصل کردن از
فعالیتهای امن و شفاف، برای تسهیل تامین و بازگرداندن سوخت خارجی که موجب
پیشگیری از هر نیاز قانونی ایران به غنی‌سازی اورانیوم و همچنین برای
جلوگیری از دسترسی آن به سوخت مصرف‌شده که ممکن است پلوتونیوم از آن
استخراج شود.
-تهیه اورانیوم غنی‌شده برای رآکتور تحقیقاتی تهران به مقدار لازم و تحت
راستی‌آزمایی بین‌المللی به منظور جلوگیری از هرگونه تولید درونی سوخت در
این رآکتور.
-انتقال ضایعات و سوخت مصرفی رآکتور برای برای اطمینان حاصل کردن از این که مواد حساس دیگر بازیافت نشده و در ایران غنی‌سازی نشوند.
بر اساس متن برجام، انتقال دو آبشار برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار در
قالب یک همکاری مشترک بین ایران و فدراسیون روسیه، بر مبنای ترتیباتی که
مورد توافق طرفین قرار گرفت، انجام شد. هر چند افکار عمومی و رسانه‌ها از
جزییات این توافق اطلاعی ندارند اما واضح است که مسئولان سازمان انرژی اتمی
با توجه به گذشت چهار سال از این توافق درباره بودجه صرف شده و اقدامات
انجام گرفته در این پروژه پاسخگو باشند.
شاید مسئولان سازمان انرژی اتمی و دولت در راستای توجیه اقدامات ضعیف
انجام گرفته در برجام به لحاظ فنی و اقتصادی و حفظ برجام از بیان واقعیات
درباره رفتار غیرهمسو، ضعیف، تمامیت‌خواهانه و ضد ایرانی کشورهای عضو برجام
در این مدت به ویژه چین و روسیه امتناع کرده‌اند اما افکار عمومی پیام و
اثر رفتارهای سیاسی و متوقعانه این کشورها را دریافت کرده‌اند، از این رو
ضروری است تا مسئولان با مردم در این رابطه صریح باشند.
انتهای پیام