بزرگنمایی:

تاج پرس
"ارتقای ‌اقتدار ملی"، "تولید ثروت و افزایش کیفیت زندگی مردم از طریق افزایش توانمندی‌های فناوری و نوآوری در کشور"، "ارتقای نظام ملی نوآوری"، "اقتصاد دانش‌بنیان از طریق هماهنگی و هم‌افزایی بین‌بخشی و بین‌دستگاهی"، "ارتقای ارتباط دانش با صنعت و جامعه"، "تسهیل تبادلات بین بخش‌های عرضه و تقاضای فناوری و نوآوری و تجاری‌سازی دستاوردهای فناوری و نوآوری" و "توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان" از جمله اهدافی بوده است که بر اساس آن در سال 1385 اقدام به تاسیس نهاد جدیدی با عنوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شد.

این معاونت پس از تدوین و تصویب طولانی قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان اقدام به حمایت از این نوع شرکت‌ها کرد، به گونه‌ای که در حال حاضر 110 نوع خدمت به شرکت‌های دانش بنیان ارائه می‌شود که "معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت 15 سال" و "تأمین تمام یا بخشی از هزینه تولید"، "عرضه یا به کارگیری نوآوری و فناوری با اعطاء تسهیلات کم بهره یا بدون بهره بلندمدت یا کوتاه مدت بر طبق عقود شرعی" تنها بخشی از این حمایت‌ها و تسهیلاتی است که برای این شرکت‌ها در نظر گرفته شده است.

با این حمایت‌ها تعداد شرکت‌های دانش بنیان به ایستگاه 5 هزار و 705 رسیده است:

درآمد شرکت‌های دانش بنیان از سال 1392 تاکنون روند رو به رشدی دارد، به گونه‌ای که بر اساس پیش بینی‌ها درآمد این شرکت‌ها در سال 1399 به بیش از 150 هزار میلیارد تومان خواهد رسید و این روند در سال 1398 حدود 120 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. میزان فروش شرکت‌ها در مرحله جمع آوری اطلاعات است. میزان درآمد این شرکت‌ها در سال 97 به 80 هزار میلیارد تومان رسید.

بیشترین تعداد شرکت‌ها در حوزه ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارها و برق و الکترونیک فعال هستند:

فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در حوزه‌های مختلف فناوری

علاوه بر آن بیش از 1000 شرکت خلاق در برنامه توسعه زیست بوم شرکت‌های خلاق ثبت شده است که از این تعداد 533 شرکت مربوط به حوزه کسب و کارهای دیجیتال و فضای مجازی، 138 شرکت در حوزه بازی، اسباب بازی و سرگرمی، 88 شرکت در حوزه صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی، 98 شرکت در صنایع دیداری و شنیداری، 20 شرکت در یادگیری، چاپ و نشر و 57 شرکت در حوزه طراحی و معماری مشغول فعالیت هستند.

همچنین 43 شرکت نیز در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی، 7 شرکت در حوزه هنرهای تجسمی و نمایشی و 44 شرکت در سایر صنایع خلاق و فرهنگی فعالیت می‌کنند.

در کنار شرکت‌های دانش بنیان نوع یک و دو تولیدی و خدماتی، نوآور، خلاق، نسل جدیدی از شرکت‌ها نیز به خانواده دانش بنیان‌ها اضافه شده است که با عنوان "دانش بنیان‌های نوع 3" از آن یاد می‌شود.

این دسته از شرکت‌ها با دارا بودن معیارهای ارزیابی و با تشخیص شورای تخصصی دبیرخانه کارگروه ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان به مدت 2 سال اجازه فعالیت دارند.

این شرکت‌ها شامل چهار گروه "شرکت‌هایی که محل اصلی فعالیت آنها در مناطق کمتر برخوردار است"، "شرکت‌های نقش آفرین در حل مسایل راهبردی یا اساسی کشور"، "شرکت‌هایی که محل اصلی فعالیت آنها پارک‌ها و مراکز رشد علم و فناوری است" و "شرکت‌های فعال در حوزه صنایع فرهنگی، خالق، نوآفرین و علوم انسانی و اجتماعی" هستند و رویکرد اصلی این شرکت‌ها رفع نیازمندی‌های راهبردی کشور است.

این روند افزایشی شرکت‌های دانش بنیان و فناور در حالی است که قرار است کشور از اقتصاد تک محصولی و خام فروشی به اقتصاد دانش بنیان کوچ کند که وجود شرکت‌های کوچک و متوسط در این مسیر، روند حرکت کاروان علم و فناوری کشور را کند خواهد کرد، از این رو به نظر می‌رسد ایجاد کنسرسیومی از شرکت‌های دانش بنیان و ایجاد شرکت‌های دانش بنیان بزرگ می‌تواند چشم انداز کشور را در رسیدن به اقتصاد دانش بنیان محقق کند.

میزان صادرات دانش بنیان

بر اساس آمارهای دفتر کسب‌وکار بین‌المللی مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تا کنون 4 هزار خدمت برای توانمندسازی و توسعه بازار به 2500 شرکت دانش‌بنیان ارائه شده است و در حال حاضر 450 شرکت دانش بنیان توانمند در حوزه صادرات در کشور داریم و میزان صادرات دانش‌بنیان‌های ایرانی در سال 98 بیش از 600 میلیون دلار بوده است.

با توجه به وضعیت کشور در بعد سیاست بین الملل اغلب محصولات دانش بنیان کشور به کشورهای عراق، افغانستان و سوریه صادر می‌شود، البته هستند شرکت‌هایی که موفق به صادرات محصولات خود به کشورهای امریکا، کانادا، استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی شدند.

اکنون نیز شرایط پاندمی کرونا بر بازارها حاکم شده است، ولی تلاش‌ها برای به ثمر رسیدن دستاوردهای تحقیقاتی ادامه دارد. به گونه‌ای که تاکنون 23 کارگزار صادراتی در کشورهای خارجی با هدف توسعه صادرات شرکت‌های دانش بنیان و تسهیل در روند رشد صادرات دانش‌بنیان ایرانی از سوی این معاونت راه اندازی شده است. یافتن شریک تجاری و بازاریابی محصولات شرکت‌های دانش بنیان در کشورهای هدف مأموریت اصلی کارگزاران صادراتی است.

از این تعداد کارگزار صادراتی 3 کارگزار صادراتی در ترکیه و آذربایجان، 2 کارگزار صادراتی در روسیه و مابقی در کشورهای چین، افغانستان، کنیا، مالزی، اندونزی، عراق، سوریه، لبنان، عمان، هند، اقلیم کردستان، ازبکستان، بلاروس و انگلستان از سوی معاونت علمی ریاست جمهوری مستقر هستند.

بیشترین میزان صادرات بر اساس ارزش دلاری در سال 98 به ترتیب در حوزه‌های "دارو و تجهیزات پزشکی شامل داروهای شیمیایی، داروهای نانو، زیست فناوری"، "مواد پیشرفته، پلیمر، مواد و رزین شیمیایی" و "ماشین آلات و تجهیزات صنعتی" بوده است.

این در حالی است که بودجه این نهاد در بودجه 1400 با وجود اقدامات بزرگی که در زمینه توسعه اقتصاد دانش بنیان انجام داده، با رشد 23 برابری به عدد 600 میلیارد تومان رسیده است.

دستاوردهای معاونت علمی تا افق 1400

دولت دوازدهم به پایان عمر خود رسیده است و بررسی عملکرد معاونت علمی در این بازه زمانی نشان می‌دهد که برخی از مهمترین دستاوردهای حوزه حمایت از توسعه فناوری‌های راهبردی به این شرح است:

یکی از خروجی‌های اصلی زیست بوم اقتصاد دانش بنیان، پتنت‌های بین المللی است که علاوه بر افزایش کیفیت پژوهش‌ها، امکان تجاری سازی آنها را سبب خواهد شد، ضمن آنکه کسب و کارهای نوین نیز حول این پتنت‌ها شکل خواهد گرفت.

از این رو حمایت از ثبت بین المللی پتنت‌ها یکی از برنامه‌های معاونت علمی بود که رشد قابل توجهی در ثبت بین‌الملل اختراعات رخ داد، به گونه‌ای که 35 ثبت اختراع بین المللی در سال 2013 به 140 پتنت تا سال 2018 رسید.

برنامه همکاری با ایرانیان خارج از کشور

برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور از اسفند ماه سال 1393 با هدف ایجاد سـاز و کـاری جهت بهره مندی از دانش و تجارب ارزشمند محققان و متخصصان ایرانی خارج از کشور در قالب برنامه‌هایی چون پسا دکتری، فرصت مطالعاتی، اساتید مدعو و معـین، تأسـیس شـرکت فنـاور و برگـزاری سـخنرانی و کارگـاه تخصصـی، پـروژه تخصصی جایگزین خدمت سربازی با تأکید بر مدل چرخش مغزها طراحی و اجرایی شده است.

مخاطبان ایـن طـرح دانش آموختگان دوره دکتـری از یکـی از 100 دانشـگاه برتـر دنیـا، اسـاتید یکـی از 200 دانشـگاه برتـر دنیـا و متخصصـان و کارآفرینان فعال در یکی از مؤسسات شاخص علمی و فناوری یا شرکت‌های دانش بنیان خارجی هستند.

تجربه موفق این برنامه در شکل گیری زیرسـاختی مناسـب و سـریع جهـت اسـتفاده از ظرفیـت و تـوان علمـی و فناوری متخصصان ایرانی در حوزه‌های مختلف تخصصی منجر بـه مشـارکت بـیش از 4700 نفـر از متخصصـان و محققـان ایرانی خارج از کشور در این برنامه شده، بیش از 1200 نفر از محققان و متخصصان ایرانی دانشگاه‌های برتر دنیـا از کشورهای امریکا، کانادا و کشورهای اروپایی هم اکنون به کشور بازگشته‌اند که 19 درصد آنها فارغ التحصـیل 20 دانشـگاه برتر دنیا چون ام آی تی، استنفورد، کمبریج، هاروارد، برکلی، ایلینوی، امپریال کالج، پرینستون، میشیگان، ملـی سـنگاپور، ای پی اف ال سوئیس بوده و حدود 79 درصد این افراد تجربه زندگی بیش از 5 سال را در خارج از ایران داشته‌انـد کـه نشان دهنده سطح بالای کیفی و ارزش بالای یکایک آنها است.

آمار برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور

همچنین تاکنون 83 شرکت استارت آپ در حوزه‌های مختلف تخصصی توسط این افراد ایجاد شده که زمینـه اشـتغال تخصصی مستقیم برای بیش از 2400 نفر از بهترین متخصصان و فارغ التحصیلان داخلی را فراهم کرده است. تاکنون بـیش از 340 نفر از محققان بازگشته به کشور در قبال برنامه مذکور جذب هیات علمی دانشگاه‌های تراز اول داخلی شده کـه ایـن امر در بالا رفتن سطح کیفی فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی و بین المللی دانشگاه‌ها تأثیر شایانی داشته است.

زمینه‌ها و آمار اشتغال محققان و متخصصان ایرانی بازگشته به کشور

عملکرد این برنامه از سال 1393 نشان می‌دهد که همکاری‌ با محققان و متخصصان ایرانی بازگشته به کشور با نرخ رشد بـالایی در زمینـه‌هـای مختلـف همـراه است:

انتهای پیام