بزرگنمایی:
دکتر روح اله کهن هوش نژاد/ تحلیل گر اقتصاد انرژی
از زمان اجرای “طرح عدم وابستگی” در سال ۱۹۷۳، با وعده پایان دادن به وابستگی به انرژی کشورهای خارجی، ایالات متحده در برقراری سیاست عدم وابستگی به انرژی پیشروترین کشور بوده است. برای اولین بار رئیسجمهور ریچارد نیکسون در سخنرانی سالیانهاش در ژانویه ۱۹۷۴ از این طرح پشتیبانی کرد و خطاب به ملت آمریکا اظهار داشت که «بیایید هدف ملیمان این باشد: در پایان این دهه، در سال ۱۹۸۰، ایالات متحده برای انرژی مورد نیازش به هیچ کشور خارجی وابسته نباشد». در دسامبر ۱۹۷۵، ایالات متحده آمریکا قانون حفاظت از انرژی و سیاستهای انرژی را تصویب کرد که یک ذخیره استراتژیک ۱ میلیارد بشکهای را خلق میکرد.
تعهد نیکسون توسط جانشینان وی مانند جرارد فورد، جیمی کارتر، و جورج بوش پسر مورد نیز دنبال شد. جورج بوش پسر در سال 2006 اعلام کرد که ایالات متحده را از «اعتیاد به نفت» خلاص خواهد کرد. کشورهای تولیدکننده نفت، که خود را تامین کننده کالایی میدانستند که در شکوفایی اقتصادی ایالات متحده نقش دارد و اعتقاد داشتند که نباید با اعتیاد به یک ماده مضر همسان انگاشته شود، از این کلمات احساسی و منفی استقبال نکردند. بر اساس دادههای شورای ملی نفت، مجموع ظرفیت تولید ایالات متحده آمریکا از بیش از 12 میلیون بشکه در سال 1968 به صفر در سال 1972 سقوط کرد، به طوری که تحلیل گران صنعت سال 1971 را در ایالات متحده آمریکا سال استفاده کامل از ظرفیت توصیف میکنند. برخی افزایش قیمت نفت در سال 1973 را ناشی از عوامل درهمآمیخته میدانند که در آن اوپک تنها نقش کاتالیزور را ایفا کرد، و تحلیل رفتن منابع نفت و گاز در دسترس ایالات متحده را دلیل اصلی افزایش قیمت نفت بود.
به همین ترتیب، رئیسجمهور باراک اوباما هم در اولین کارزار انتخاباتی و هم در زمان ریاستجمهوری، مکرراً بر اهمیت کاهش چشمگیر واردات نفت ایالات متحده تاکید کرد. وی در سخنرانی قبول نامزدی دموکراتها در انتخابات ریاست جمهوری در اوت 2008، قول داد که ظرف 10 سال به واردات نفت ایالات متحده از خاورمیانه خاتمه دهد.
با توجه به تمایلاتِ سیاسی ذکرشده،عجیب نیست که صنعت نفت در قرن بیست و یکم بر تولید نفت و گاز از منابع غیرمتعارف مانند نفت سنگین، ماسهنفت، نفت شیل، و سایر انرژیهای تجدیدپذیر متمرکز شد تا بتواند استقلال انرژی را در بلندمدت تضمین کند.
در سال 2006، ایالات متحده 60 درصد نفت خود را وارد می کرد تا اینکه توسعه نفت شیل این کشور را سال به سال به هدف تبدیل شدن به صادرکننده نفت نزدیکتر کرد. سال 2014 نقطه عطفی در این زمینه بود. در سقوط قیمت سال 2014، بازار در نیمه دوم سال بنا به عوامل زیادی در حالت تعادل قرار نداشت. افزایش تولید خارج از اوپک، اغلب در آمریکای شمالی، ناشی از افزایش تولید نفت خام سبک محبوس در سنگ که در صنعت به نام نفت شیل شناخته می شود یکی از عوامل اصلی بود. نفت خام و دیگر میعانات آمریکا (سوخت های زیستی، میعانات گاز طبیعی و سایر مواد حاصل از فرایند پالایش) از ژانویه 2011 تا جولای 2014، چهار میلیون بشکه در روز افزایش یافت که 3 میلیون بشکه آن به نفت خام اختصاص داشت.
به لطف انقلاب نفت شیل، ترامپ بارها عنوان کرده که ایالات متحده از واردات نفت آزاد شده و آنچه که در کشورهای تولیدکننده نفت منطقه خلیج فارس، اعم اختلال در عرضه (مانند اتفاق هفته پیش) یا کاهش تولید اوپک رخ می دهد، دیگر برای آمریکا اهمیتی ندارد.
دونالد ترامپ در واکنش به حمله سنگین هفته گذشته به زیرساخت های نفتی عربستان، اعلام کرد که وفور نفتی جدید در آمریکا باعث کاهش اثرات این اختلال و تقویت ذخائر استراتژیک شده تأکید کرد که ساخت خطوط لوله بیشتر باعث کاهش آسیب پذیری این کشور در مقابل شوک های قیمتی خواهد شد.
اما به نظر می رسد حمله به زیرساخت های عظیم نفتی میدان “بقیق” عربستان ناقض ادعاهای ترامپ بوده و نشان می دهد ایالات متحده هنوز به استقلال انرژی دست نیافته است. این حمله باعث کاهش تولید حدود 6 میلیون بشکه در روز عربستان شد که بزرگترین اختلال در عرضه تاریخ نفت به حساب می آید. لذا قیمت نفت هم به میزان قابل توجهی افزایش یافت.
آمریکا چه صادرکننده نفت باشد چه واردکننده آن، قیمت نفت جهانی بوده و تأثیر خود را بر روی قیمت بنزین می گذارد و شهروندان آمریکایی در حال حاضر و طی روزهای آتی با قیمت بالای بنزین روبرو خواهند شد.
درحقیقت اگرچه ممکن است آمریکا در مجموع صادرات و واردات، واردکننده نفت محسوب نشود اما همچنان حجم عظیمی از نفت و فرآورده های نفتی را وارد کرده و واردات این کشور از عربستان طی دهه گذشته تنها حدود 1 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.
براساس برخی آمارها، کنگره آمریکا طی چند سال گذشته با این تصور که این کشور از نظر انرژی مستقل خواهد شد، با فروش حدود نیمی از ذخایر استراتژیک نفتی آمریکا برای تأمین بودجه سایر اولویت های دولت موافقت کرده بود و لذا در اتفاق اخیر این ذخایر نتوانستند به داد آمریکا برسند و مانع افزایش قیمت بنزین شوند. واقعیت این است که آسیب پذیری مصرف کنندگان آمریکایی به قیمت جهانی نفت به میزان واردات نفت آمریکا وابسته نبوده بلکه با میزان مصرف ارتباط دارد.
بنابراین می توان چنین گفت که آمریکا یک ابرقدرت جهانی در حوزه انرژی است اما مستقل نیست. حملات به تأسیسات نفتی عربستان که مصرف کننده آمریکایی را تحت تأثر قرار داد، بیانگر آن بود که آمریکا علیرغم آغاز دوره وفور نفت در این کشور، همچنان وابستگی زیادی به بازارهای جهانی داشته و نمی تواند بدون تعامل با سایر کشورها امنیت انرژی خود را حفظ کند.
براساس برخی آمارها، کنگره آمریکا طی چند سال گذشته با این تصور که این کشور از نظر انرژی مستقل خواهد شد، با فروش حدود نیمی از ذخایر استراتژیک نفتی آمریکا برای تأمین بودجه سایر اولویت های دولت موافقت کرده بود و لذا در اتفاق اخیر این ذخایر نتوانستند به داد آمریکا برسند و مانع افزایش قیمت بنزین شوند. واقعیت این است که آسیب پذیری مصرف کنندگان آمریکایی به قیمت جهانی نفت به میزان واردات نفت آمریکا وابسته نبوده بلکه با میزان مصرف ارتباط دارد