تاج پرس، حالا که در روزهای کرونایی به سر می‌بریم و به مدد اقدامات تحولی که در بهداشت و درمان کشور رخ داده، توانستیم روند این بیماری را مدیریت کنیم، باید بدانیم همانقدر که ایجاد تخت‌های بیمارستانی جدید، توسعه بیمارستان‌های جنرال، نوسازی بافت فرسوده بیمارستانی و ارتقاء هتلینگ مراکز درمانی حائز اهمیت است، ایجاد مراکز جامع سلامت، خانه بهداشت، تربیت بهورز، راه‌اندازی پرونده الکترونیک سلامت برای مردم و غربالگری‌های متعدد برای رصد بیماری‌ها نیز به نوعی پاشنه آشیل سلامت جامعه محسوب می‌شوند. علاوه بر این در هر نظام سلامت باید اقدامات اساسی چون تامین دارو، ارتقاء کمی و کیفی آموزش پزشکی و پژوهش و تحقیقات پزشکی را هم مورد نظر قرار داد.

بر همین اساس بود که در سال 1393 و با سکانداری سید حسن قاضی زاده هاشمی، ساماندهی کشتی بحران زده سلامت به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی دولت قرار گرفت و از 15 اردیبهشت ماه همان سال تحول در سلامت کلید خورد؛ طرحی که موفق شد بسیاری از قوانین و مصوبات معوق در حوزه سلامت را اجرایی کند و با وجود همه چالش‌های اعتباری و نیروی انسانی همچنان پیش رود.

کاهش سهم جیب مردم در هزینه‌های درمانی اولویت اصلی طرح تحول

تحول در سلامت که با هدف کاهش سهم پرداخت از جیب مردم در هزینه‌های درمانی و همچنین افزایش دسترسی به دارو و درمان در مراکز دولتی اجرا شد، ابتدا در حوزه درمان به عنوان نیازی اورژانسی، آغاز شد و افزایش تخت‌های بیمارستانی و تخت‌های ویژه، مقیمی پزشکان متخصص در بیمارستان‌ها و ماندگاری پزشکان در مناطق محروم از جمله اقدامات مهمی بود که انجام داد؛ به طوری که به گفته دکتر ایرج حریرچی- معاون کل وزارت بهداشت در قالب طرح تحول نظام سلامت در انتهای سال 1397 مجموعا 140 هزار و 859 تخت فعال در کشور وجود داشت که شاخص تخت بیمارستانی را در کشور به 1.7 تخت به ازای هر 1000 نفر رساند که از این تعداد تخت‌ 69 درصدش یعنی 97 هزار و 205 تخت در دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار دارد.

در عین حال ایجاد 32 هزار تخت بیمارستانی، نوسازی کامل بیش از 45000 تخت بیمارستانی موجود، راه‌اندازی 42 پایگاه اورژانس هوایی، بهسازی 180 بخش اورژانس در کشور و ساخت و تجهیز 3000 تخت مراقبت‌های ویژه جدید ICU از دیگر اقدامات انجام شده در حوزه درمان در قالب طرح تحول سلامت بود.

11 میلیون نفری که بیمه رایگان شدند

با افزایش سطح دسترسی مردم  به مراکز درمانی لازم بود تا از نظر هزینه‌ای به‌گونه‌ای برنامه‌ ریزی شود تا مردم بتوانند از خدمات درمانی بهره مند شوند؛ چراکه یکی از اهداف مهم تحول سلامت، حفاظت مالی از بیماران در برابر هزینه‌های کمرشکن سلامت بود. باید توجه کرد که در سال‌ های قبل از 1392، با کاهش درآمد و قدرت خرید مردم، هزینه کرد آنها در حوزه سلامت و بهره مندی‌شان از خدمات درمانی کاهش یافت، اما با اجرای قانون بیمه همگانی در دولت یازدهم و ابتدای دولت دوازدهم، بیش از 11 میلیون نفر از ایرانیانی که از هیچ نوع پوشش بیمه سلامتی برخوردار نبودند، تحت پوشش بیمه همگانی قرار گرفتند.

حفاظت مالی از بیماران در برابر هزینه‌های کمرشکن سلامت

همچنین تا پیش از اجرای طرح، هزینه‌های مردم در حوزه سلامت بیش از 50 درصد بود.  از طرفی ارجاع بیماران به خارج از بیمارستان برای خرید دارو، تجهیزات مصرفی و تصویربرداری‌های پزشکی نیز یکی دیگر از معضلات مردم در حوزه سلامت محسوب می‌شد که هزینه‌های پنهانی را به آنها تحمیل می‌کرد. این درحالیست که با اجرای طرح تحول سلامت و به اذعان مسوولان به طور کلی سهم پرداخت از جیب بیماران در حوزه سلامت به 32.4 درصد کاهش یافته است. همچنین ارجاع بیماران به خارج از بیمارستان برای تهیه دارو و ملزومات پزشکی ممنوع شد و بیمارستان‌ها مکلف شدند که خودشان اقلام مورد نیاز بیماران را تامین کنند.

راه‌اندازی 250 کلینیک ویژه و تحقق سه هدف کلان

در عین حال باید توجه کرد که قبل از اجرای طرح تحول سلامت بیمارستان­‌های دولتی وابسته به وزارت بهداشت از نظر ارائه خدمات سرپایی ضعیف عمل می­ کردند و به ­طور معمول بیماران برای دریافت خدمات تخصصی به این بیمارستان ­ها مراجعه نمی ­کردند، اما با اجرای طرح تحول سلامت و ارائه خدمات تخصصی سرپایی در قالب 250 کلینیک‌ ویژه، سه هدف کلان محافظت مالی مردم در برابر هزینه های درمانی، بهبود عدالت در دسترسی به خدمات درمانی و ارتقاء کیفیت خدمات درمانی تأمین شد.

پزشکانی که در مناطق محروم ماندگار شدند

از طرفی پیش از اجرای طرح تحول سلامت  پزشکان متخصص به­ عنوان نیروی طرح خدمات تخصصی به مناطق محروم اعزام می ­شدند و در اغلب موارد به دلیل نبود اقدامات لازم تشویقی برای ماندگاری آنها در مناطق محروم، این مناطق را ترک می ­کردند، اما با اقدامات تحولی در حوزه سلامت، در قالب برنامه حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم این مناطق تحت پوشش قرار گرفتند و شاهد رشد افزایش تعداد پزشکان در مناطق محروم پس از اجرای برنامه ماندگاری بودیم؛ به طوری که بیش از 4300 پزشک عمومی، متخصص و فوق تخصص در مناطق محروم کشور فعالیت می‌کنند که منجر به افزایش دسترسی مردم به خدمات سطح دو و سه ارائه خدمت در مناطق محروم کشور شده است.

همچنین بیش از 6350 پزشک در 19 رشته تخصصی و فوق تخصصی  در 355 بیمارستان دولتی به عنوان پزشک مقیم فعالیت دارند و افزایش دسترسی عادلانه تخصصی در بیمارستان‌ها با میانگین حضور 875 متخصص مجزا در هر شب در کشور حاصل می شود.

55 هزار نیروی بهداشتی در خط مقدم سلامت

هم‌راستا با جراحی درمان، نوبت به بهداشت رسید. باید توجه کرد که شبکه بهداشت و درمان در نقاط روستایی کشور با نام خانه بهداشت و با تلاش بهورزان خدمات بهداشتی و مراقبت‌های اولیه به مردم تحت پوشش با جمعیت تقریبی حدودا 1000 نفر ارائه می‌شود. از طرفی به طور متوسط هر 5 خانه بهداشت تحت پوشش یک مرکز خدمات جامع روستایی هستند که در آن پزشکان، پرستاران و در برخی مناطق خدمات آزمایشگاه و دندانپزشکی به مردم به صورت رایگان ارائه خدمت می‌کنند.

در شهرها نیز اولین واحدهای ارائه کننده خدمت پایگاه‌های سلامت هستند. در این پایگاه‌ها مراقبین سلامت در حال فعالیت هستند و خدماتی مشابه آنچه که بهورزان در روستا انجام می‌دهند را به مردم ارائه می‌دهند با این تفاوت که جمعیت تحت پوشش مراقبین سلامت حدودا 2500 نفر است. این جمعیت به شکل فعال در حال دریافت خدمات هستند. باید توجه کرد که هر سه تا چهار پایگاه سلامت زیر مجموعه یک مرکز خدمات جامع سلامت شهری هستند. در مراکز جامع سلامت شهری به ازای هر 12 هزار نفر یک پزشک فعالیت می‌کند. همچنین مراقبت‌های مرتبط با دهان و دندان، سلامت روان، تغذیه، بهداشت محیط، بهداشت حرفه‌ای و خدمات مامایی و آموزش شیردهی در این مراکز ارائه می‌شود که البته  این خدمات بعد از اجرای طرح تحول سلامت به ظرفیت این مراکز اضافه شده‌اند.

بنابراین یکی از اقدامات مهم بهداشتی، ساخت، تجهیز و توسعه خانه‌های بهداشت و مراکز جامع سلامت بود؛ به طوری که در حال حاضر در کل کشور 17 هزار و 800 خانه بهداشت در روستاها فعال هستند که 31 هزار و 500 نفر بهورز در این خانه‌های بهداشت فعال هستند. همچنین 4700 مرکز خدمات سلامت جامع روستایی نیز به طور فعال در حال فعالیت هستند. در شهرها نیز حدود 5 هزار و 700 پایگاه سلامت فعال هستند که در این پایگاه‌ها 24هزار نفر مراقب سلامت مشغول به فعالیت هستند. بنابر اعلام وزارت بهداشتی‌ها در مجموع جمعیتی معادل 55 هزار نفر در کشور، افرادی هستند که خدمات پیشگیری، ارتقای سلامت و بیماریابی را در خط مقدم سلامت به مردم ارائه می‌دهند و البته در بحران کرونا هم کارنامه خوبی از خود بجای گذاشتند.

به طوری که بیشترین بار خدمات برای ارائه خدمت به مردم، پس از پزشکان و پرستاران در بیمارستان‌ها، بر عهده بهورزان، مراقبین سلامت و پزشکان شهری و روستایی است که مسئول غربالگری از راه دور تمام جمعیت تحت پوشش خود هستند و هر روز طی تماس با این جمعیت اقدام به آموزش از راه دور آنها می‌کنند. همچنین با چند سوال ساده در مورد علائم بیماری کووید 19 آنها را شناسایی کرده و موارد را در پرونده الکترونیک سلامت افراد منظور می‌کنند. در صورتی که فردی با علائم بیماری در تماس با سایر افراد نیز شناسایی شوند، به مراکز خدمات جامع سلامت منتخب ارجاع داده می‌شوند.

کرونا و بهداشتی‌ها

باید توجه کرد که بنابر اعلام وزارت بهداشت، اکنون حدود 1100 مرکز خدمات جامع سلامت در کل کشور از ابتدای شروع اپیدمی بیماری کووید 19 بیماران ارجاعی را پذیرش کرده و مراقبت‌های لازم را انجام می‌دهند. در صورتی که فرد با مشکلات بیشتری رو به رو باشد او را به بیمارستان‌های تعیین شده ارجاع می‌دهند. همچنین تاکنون بیش از 72 میلیون نفر ایرانی توسط بهورزان و مراقبین سلامت از نظر ابتلا به کرونا از راه دور مورد غربالگری قرار گرفته اند.

همانطور که اشاره شد، یکی از ظرفیت‌های بهداشتی مهمی که در بحران کرونا به کمک کشور آمد، پرونده الکترونیک سلامت بود که به موازات اقدامات تحولی در درمان، مورد توجه قرار گرفت و بنابر اعلام وزیر بهداشت در تیر ماه 1398، تکمیل و مستقر شد؛ به طوری که به گفته نمکی حداقل 75 میلیون ایرانی با کد ملی قابلیت تشکیل پرونده الکترونیک سلامت دارند. پرونده الکترونیک سلامت یکی از ظرفیت‌هایی بود که در غربالگری کرونایی‌ها در افرادی که دارای پرونده الکترونیک سلامت بودند،  به کمک سیستم بهداشت و درمان کشور آمد.

بی‌تردید ساخت و راه اندازی بیش از یکصد بیمارستان در قالب 32 هزار تخت بیمارستانی و هزاران تخت ویژه و ICU جدید و تجهیز آنها نیز در ارایه خدمات به بیماران بدحال کرونا و کاهش آمار مرگ و میر ناشی از این بیماری در کشور سهم بسزایی دارند.

این ظرفیت‌ها در کنار از خود گذشتگی‌های کادر بهداشت و درمان، ساختار "سلامت" کشور را قادر ساخت تا بتواند به مقابله با بیماری کووید-19 برخیزد و روند آن را در کشور تحت مدیریت درآورد. کرونا نشان داد که نه تنها نباید به "سلامت" با عینک "سیاست" نگاه کرد، بلکه باید به دور از هر نوع سیاسی کاری و حاشیه این حوزه را پیش برد و ظرفیت‌هایش را مطابق با استانداردهای روز بین المللی ارتقاء داد؛ چراکه بیماری‌هایی چون کرونا هر لحظه ممکن است بر علیه انسان‌ها طغیان کنند.

انتهای پیام