بزرگنمایی:

تاج پرس/یزد
مائده دهقانی با اشاره به نامگذاری پنجم ژوئن به عنوان روز جهانی محیط زیست از سال 1973 تاکنون به رهبری برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد(UNEP)، اظهار کرد: روز جهانی محیط زیست، بزرگترین سکوی جهانی برای اطلاع رسانی عمومی محیط زیست است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان آن را در قالب برگزاری برنامه‌های مختلفی، جشن می‌گیرند.

وی با بیان این که در حالی امسال پنجاهمین سال نامگذاری این روز ارزشمند را شاهدیم که متاسفانه با وجود چنین برنامه‌ها و آگاهی‌هایی،وضعیت در حوزه محیط زیست، اضطراری است و اگر به وضعیت بحران برسیم با نابودی میلیون‌ها گونه جانوری، گیاهی و مرگ بسیاری انسانها روبرو خواهیم شد و دیگر فرصتی برای جبران باقی نخواهد ماند.

این کارشناس محیط زیست معنی و مفهوم کلمه بحران را از زمان وقوع بحران کرونا برای عموم مردم بسیار قابل درک‌تر دانست و افزود: مردم در جریان بروز بحران کرونا، نزدیک به سه سال از زندگی عادی فاصله گرفتند و حتی بسیاری نزدیکان خود را از دست دادند.

وی تاکید کرد: البته ذکر این نکته بسیار قابل تامل است که شاید در حوزه  بیماری با انجام پژوهش و دستیابی به واکسن بتوان وضعیت بحرانی و زندگی انسانها را به روال عادی بازگرداند ولی در حوزه محیط زیست مواجه با بحران و رسیدن به مرحله بحران برابر با نابودی است و هیچ واکسنی نمی‌توان محیط زیست بحران زده را به حالت عادی بازگرداند.

گستردگی آلودگی پلاستیک؛ از فراز قله‌ها تا کف اقیانوس‌ها

دهقانی خاطرنشان کرد: بزرگداشت روز جهانی محیط زیست به برجسته سازی چالش‌های فوری که در حال حاضر با آن مواجه‌ایم مانند تغییرات آب و هوایی، از دست دادن تنوع زیستی و آلودگی‌ها کمک می‌کند و امسال که این روز جهانی با شعار «راه‌حل‌ها برای آلودگی پلاستیک» نامگذاری شده بیانگر این نکته است که در این حوزه به چالش رسیده‌ایم و اگر کنترلی در این رابطه انجام نشود، به بحرانی غیر قابل جبران خواهیم رسید.

وی با بیان این که بشر سالانه بیش از 430 میلیون تن پلاستیک تولید می‌کند، تصرح کرد: دو سوم این پلاستیک‌ها، محصولاتی با عمر کوتاه هستند که خیلی سریع به زباله تبدیل می‌شوند یا نیمی از آنها فقط برای یک بار استفاده طراحی شده و این در حالیست که تنها کمتر از 10 درصد این تولیدات بازیافت می‌شوند.

وی هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی آلودگی پلاستیک را سالانه بین 300 تا 600 میلیارد دلار ذکر کرد و گفت: تخمین زده می‌شود که سالانه 19 تا 23 میلیون تن پلاستیک  به دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاها ریخته می‌شود که این وزن تقریباً معادل 2200 برج ایفل است.

این کارشناس محیط زیست به راه‌یابی میکروپلاستیک‌ها که ذرات ریز پلاستیکی تا قطر پنج میلی‌متر را شامل می‌شوند به غذا، آب و هوای موجودات اشاره و عنوان کرد: تخمین زده می‌شود که هر فرد در این سیاره بیش از 50 هزار ذره پلاستیکی در سال مصرف می‌کند که اگر استنشاق مدنظر باشد، بسیار بیشتر خواهد بود.

وی با تاکید بر این که پلاستیک‌های یک بار مصرف دور ریختنی یا سوخته شده به سلامت انسان و تنوع زیستی آسیب می‌رساند و هر اکوسیستمی را از قله کوه‌ها تا کف اقیانوسها آلوده می‌کند، اضافه کرد: دولت‌ها، شرکت‌ها و سایر ذینفعان با علم و راه‌حل‌های موجود برای مقابله با این مشکل باید اقدامات خود را برای حل این بحران افزایش داده و سرعت بخشند و این امر بر اهمیت  روز جهانی محیط زیست، در بسیج اقدامات متحول‌کننده از هر گوشه جهان تأکید می‌کند.

دهقانی در ادامه خاطرنشان کرد: براساس گزارش اخیر UNEP، اگر کشورها و شرکت‌ها با استفاده از فناوری‌های موجود، سیاست‌های عمیق و تغییرات بازار را اعمال کنند، آلودگی پلاستیک تا سال 2040 می‌تواند 80 درصد کاهش یابد.

وی با بیان این که به خاطر سلامت سیاره زمین، به خاطر سلامتی خود و به خاطر رفاه خود، باید به آلودگی پلاستیک پایان دهیم، گفت: معتقدم سوای از تکنولوژی و دانش برای کنترل چالش‌های محیط زیستی، دو موضوع «فرهنگ‌سازی» و «نظارت و کنترل»، دو اهرم اساسی برای رسیدن به نتایج مثبت و کاهش آلودگی‌ها در این حوزه هستند.

وی ابراز کرد: موضوع فرهنگ سازی و آموزش حرف اول را در تمام مسائل و چالش‌ها می‌زند ولی این موضوع نقش بسیار موثری به ویژه در حوزه محیط زیست به همراه دارد چرا که موضوعی است که مردم به خاطر برخوردهای روزانه، آن را بسیار راحت‌تر درک می‌کنند.

نقش نظارت‌های ضعیف بر وضعیت کنونی حوزه پسماند

مدیر مرکز خدمات تخصصی محیط زیست و آلودگی محیطی جهاددانشگاهی یزد اظهار کرد: متاسفانه مباحث محیط زیست در کشورمان از همان زمان یادگیری سواد در مفاهیم کتب آموزشی  پررنگ دیده نشده و این موضوع باعث می‌شود که به دید یک موضوع پیش پا افتاده و غیرقابل اهمیت در نظر گرفته شود.

وی تاکید کرد: رویدادها، اقدامات و نمایشگاه‌هایی که در مراکز اجتماعی، مدارس، مشاغل و حتی خانه‌ها برگزار می‌شوند، نشان می‌دهند که چگونه افراد و جوامع، محرک‌های مهم کنش‌های زیست‌محیطی هستند؛ آنها می توانند دولت‌ها، شهرها، موسسات مالی و صنایع را تشویق کنند تا از ظرفیت خود برای سرمایه‌گذاری و اجرای راه‌حل‌های بزرگ برای غلبه بر و معکوس کردن بحران آلودگی پلاستیک استفاده کنند.

دهقانی با اشاره به نقش مهم موضوع کنترل و نظارت، گفت: با وجود دانش، فرهنگ و آگاهی، به تنهایی قادر به رسیدن به نتیجه مثبت نخواهیم بود لذا نظارتها باید قبل و حین کلیه اقدامات برای کاهش آلودگی‌ها وجود داشته باشد.

وی در همین رابطه به موضوع پسماند در کشورمان اشاره و عنوان کرد:  پس از تصویب آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها در 1384/5/5 از سوی هیئت وزیران، تهیه طرح‌های جامع مدیریت پسماند از ابتدای سال 1386 در دستور کار شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور قرار گرفت و مقرر شد براساس تهیه مطالعات طرح‌های جامع و تصویب نهایی آنها در کارگروه استانی و ملی مدیریت پسماند، به طرح‌های اجرایی مربوطه اعتباراتی تعلق گیرد.

وی با بیان این که برطبق ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها، طرح‌های جامع مدیریت پسماندهای عادی باید با هدف تفکیک پسماندها تهیه شوند، افزود: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در راستای اجرای این ماده قانونی در تاریخ 1385/12/26، دستورالعملی را با عنوان «دستورالعمل تهیه طرح های جامع مدیریت پسماندها» ‌تدوین و به کلیه استانداری‌های کشور ابلاغ کرد که با این شیوه کلیه شهرداری‌ها جهت اخذ اعتبارات اجرایی مدیریت پسماندهای عادی خود ملزم به ارائه طرح‌های جامع مدیریت پسماند شدند.

این مسئول عنوان کرد: خروجی این دستورالعمل، برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در تمام مولفه‌های مدیریت پسماند با در نظر گرفتن برنامه عملیاتی و کلیه هزینه‌هاست به عبارتی عملاً اعتباری برای اجرای آنها در نظر گرفته شده و  دانش و اعتبار برای هزینه‌کرد آن وجود دارد اما متاسفانه هنوز بعد از 16 سال در این حوزه با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستیم.

وی با اشاره به این که وضعیت نابسامان سایت‌های دفن پسماند منشاء بسیاری از آلودگی‌ها و یکی از منابع تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای و تاثیرگذار در گرمایش جهانی هستند، وضعیت کنونی حوزه پسماند را حاصل ضعف نظارت و کنترل دانست که به وضوح اهمیت این مقوله را در این مورد شاهد هستیم.

وی تاکید کرد: نمی‌توان همیشه بهانه آورد که دانش نیست یا ابزار قانونی و بودجه‌ای برای هزینه‌کرد وجود ندارد بلکه در خیلی از موضوعات و چالش‌های محیط زیست، نظارت و کنترلی وجود ندارد و خیلی راحت از بسیاری موارد چشم پوشی می‌شود.

دهقانی در پایان ابراز امیدواری کرد؛ در آینده، بزرگداشت روز محیط زیست فقط در حد نمادین و شعار نباشد بلکه به روزی برای ارائه دستاوردها و نتایج کارهای ارزشمند در این حوزه و یک گامی مثبت در راستای رسیدن به اهداف با ارزش حفاظت محیط زیست تبدیل شود و به نحوی رفتار کنیم که حسرت هوا، خاک و آبی عاری از آلودگی را برای فرزندان و نسلهای بعدمان باقی نگذاریم.